Verpakkingen hebben tal van nuttige functies, zoals opslag, bescherming, vereenvoudiging van het transport en informatieverstrekking aan de consument. Helaas eindigen die na gebruik vaak als afval, wat leidt tot toenemende milieuproblemen. Om deze problemen aan te pakken, moeten alle belanghebbenden, de fabrikanten, de verkopers evenals de klanten, actie ondernemen (Heeremans et al. 2025).

Aanvankelijk richtten de onderzoekers zich voornamelijk op het verminderen en recyclen van verpakkingen. Tegenwoordig stelt men een verschuiving vast, waarbij de nadruk gelegd wordt op de herbruikbare verpakkingen. Volgens de preliminaire literatuurstudie van Heeremans et al. (2025) biedt meervoudig hergebruik van verpakkingen ecologische voordelen, verbetert het de relatie tussen consument en winkelier en stimuleert het de loyauteit aan het merk.

Daartoe bestudeerden de auteurs van het artikel de determinanten van gebruiksintenties en de stimulansstructuren van verpakkingssystemen die geschikt zijn voor hergebruik. Naar onze mening hebben ze een belangrijke boodschap.

Modellen van hergebruik

We begrijpen momenteel niet zo goed welke factoren van invloed zijn op de bereidheid van de consument om herbruikbare verpakkingssystemen te gaan gebruiken. Bovendien is het moeilijk in te schatten welke stimuleringssystemen effectief zouden zijn om het gebruik ervan aan te moedigen.

Om aan deze tekortkomingen te verhelpen, hebben de onderzoekers vier strategieën voor producthergebruik onderzocht (Ellen MacArthur Foundation 2019; Heeremans et al; 2025).

Om onderweg bij te vullen moet de consumenten de originele verpakking of zijn eigen verpakking opnieuw vullen aan een (doseer)systeem in de winkel.​

​Thuis hervullen houdt in dat de consument hervulverpakkingen koopt om thuis bij te vullen

Onderweg retourneren is een systeem voor herbruikbare verpakkingen waarbij de consument lege herbruikbare verpakkingen inlevert in een winkel of bij een afgiftepunt.

Ophaling aan huis vereist dat consumenten zich abonneren op een dienst die producten aflevert en de lege verpakkingen weer verzamelt.

Deze methoden werden gebruikt op verschillende huishoudelijke producten, zoals shampoo, schoonmaakmiddelen, was- en afwasmiddel. De groep onderzoekers gebruikte het Unified Theory of Acceptance and Use of Technology (UTAUT) model om de prestaties van de vier verschillende hervulmechanismen te evalueren op basis van deze vijf belangrijke parameters: prestatieverwachting, inspanningsverwachting, sociale invloed, faciliterende omstandigheden en gedragsintentie.

Anderzijds werden er relevante waardebepalende factoren geïdentificeerd. Het schort aan begrip met betrekking tot duurzaamheid bij de consument. Overigens hebben detailhandelaren en fabrikanten moeite om effectief te communiceren over duurzame consumentenpraktijken.

Enkele opvallende en nuttige conclusies

Om dieper in te gaan op de wetenschappelijke methodologie van dit onderzoek, verwijzen we naar het originele artikel en de geciteerde bronnen. In onze bijdrage belichten we de reeds verworven bevindingen en enkele richtingen voor verder onderzoek.

Het is duidelijk dat de consument reeds openstaat voor het gebruik van herbruikbare verpakkingen. Om dit gedrag verder aan te moedigen, is het van cruciaal belang om de kennis en het begrip van het publiek over de voordelen van dergelijke systemen te verbeteren. Publieke voorlichtingscampagnes moeten de gecombineerde voordelen van sociale en persoonlijke waarden benadrukken, inclusief de mogelijke financiële besparingen. Deze inspanningen sluiten ook aan bij de onlangs gepubliceerde visie van Plastics Europe omtrent de circulaire economie (2024), waarin het belang van hergebruik en recycling wordt benadrukt.

De onderzoeksresultaten suggereren dat klanten vertrouwen kunnen hebben in de voordelen van het gebruik van herbruikbare verpakkingen, zoals de snelheid, efficiëntie, de gebruiksvriendelijkheid en het gemak ervan, wanneer ze winkelen voor duurzame boodschappen. Winkeliers moeten hun klanten informeren over de milieuvoordelen van het gebruik van herbruikbare verpakkingen. Deze voordelen zijn ondermeer het verminderen van verpakkingsafval en het overbodig maken van wegwerpverpakkingen. Duurzame verpakkingsmethoden brengen niet noodzakelijkerwijs extra kosten met zich mee in vergelijking met traditionele opties.

Zowel kleinhandelaars als producenten hebben een belangrijke verantwoordelijkheid in het stimuleren van het gebruik van herbruikbare verpakkingssystemen. Ze kunnen dit doen door praktische en financieel voordelige alternatieven aan te bieden die de consument motiveren om deze milieuvriendelijke praktijken over te nemen. Omdat opties voor herbruikbare verpakkingen momenteel beperkt zijn tot conventionele kruidenierswinkels, pleiten de auteurs ervoor dat ontwerpers, productmanagers, logistieke experts en andere belanghebbenden in de waardeketen herbruikbare verpakkingssystemen in hun producten opnemen.

Ondanks de waardevolle inzichten die werden verkregen, blijven er na de studie toch een aantal onbeantwoorde vragen bijkomend onderzoek vergen. De onderzoekers identificeerden zelf potentiële wegen voor verder onderzoek, zoals het evalueren van de mate waarin consumenten zich bewust zijn van herbruikbare verpakkingen, wat niet aan de orde kwam, of het beperken van hun focus tot alleen verpakkingen voor vloeistoffen die geen voedsel zijn. Bovendien was de verdeling van de deelnemers over mannen en vrouwen mogelijk niet optimaal. Daarom is verder onderzoek nog steeds nodig. Dit betekent echter geenszins dat initiatieven die afgestemd zijn op de principes van een circulaire economie en tastbare milieuvoordelen opleveren, onbelangrijk zouden zijn.

Goed om te weten

Het onderzoek en de redactie werden uitgevoerd aan de Universiteit Gent. Ook in België groeit het bewustzijn dat verpakking weliswaar essentieel is, maar dat eenmalige verpakkingen verre van een optimale oplossing zijn.

Referenties

Ellen MacArthur Foundation (2019). Reuse – Rethinking Packaging. ​ https://ellenmacarthurfoundation.org/reuse-rethinking-packaging.

Heeremans et al. (2025). Packaging the future: Determinants of use intentions and incentive structures of reusable packaging systems. Resources, conservation and Recycling 212, 107961

Plastics Europe (2024). The Circular Economy for Plastics - A European Analysis